Бисту се созмони бонуфузи байналмилалӣ бо интишори баёнияи муштараке хостори ворид кардани исми Саймумин Ятимов, раиси Кумитаи амнияти миллии Тоҷикистон ба фехрасти Магнитский шуданд.
Дар ин баёния исми 15 мансабдори дигар аз кишварҳои мухталифи ҷаҳон низ ҳамчун ашадитарин поймолкунандагони ҳуқуқи башар ва фасодкорон зикр шудааст. Матни аслии ин баёния 12 уми сентябри 2017 дар вебсойти Дидбони ҳуқуқи башар нашр шудааст. Дар баёнияи муштарак муаллифон ба макомоти Амрико муроҷиат кардаанд: “Мо, ҳамчун созмонҳое, ки дар мавриди рушди ҳуқуқи башар дар ҷаҳон ва мубориза алайҳи фасод мутааҳҳид ҳастем, аз Шумо даъват мекунем, ки ухдадориатонро дар баробари «Санади ҷавобгарии ҷаҳонии ҳуқуқи башар» маъруф бо номи “Магнитский” (Global Magnitsky Human Rights Accountability Act) анчом дихед. Ин санад ба Президент салохияти чори кардани таҳримоти молӣ ва маҳдудияти виза алайҳи шахсони хориҷи, ки ба накзи ҳуқуқи башар ва фасодкори даст мезананд, медихад». Дар ин баения инчунин омадааст: “Магнитскии ҷаҳонӣ” (Global Magnitskiy) як абзори билқувваи муассире аст, ки ба Амрико иҷоза медиҳад, ки бадтарин ноқизони ҳуқуқи башар ва шахсони фасодкорро, дар ҳар куҷое бошанд, мавриди муҷозот қарор дода, ба онҳо бифаҳмонад, ки аз ҷавобгарӣ ҳеч гох озод нахоханд буд».
Дар идома омадааст: “Мо боварӣ дорем, ки маводи пешниходкардаи мо ҳукумати Амрикоро дар амалӣ кардани ҳадафи эълонкардаи хеш кумак мекунад. Мо хохишманди хамкори бо шумо дар мавриди ин амали башардустона ҳастем.”
Рӯйхати Магнитский, ки моҳи июни соли 2012 ба қонуни Магнитский табдил шуд, соли 2010 аз тарафи Конгреси Амрико қабул шудааст. Дар аввал ин қарори Конгресс ба 60 мансабдорони рус, ки дар марги ҳуқуқшинос Сергей Магнитский даст доштанд, вуруд ба ИМА-ро манъ карда алайҳашон таҳримҳои иқтисодӣ пешбинӣ мекард. Баъдан онро парлумони Аврупо ҳам эътироф кард, ки ин санадро байналмиллали гардонд. Минбаъд ҳар мансабдоре дар дилхоҳ давлати ҷаҳон, ки дар нақзи ҳуқуқи башар ва ҷиноятҳо алайҳи инсон даст дорад, метавонад ба ин рӯйхат шомил шавад. Созмонхои байналмиллали дар шархи парвандаи Саймумин Ятимов чунин навиштаанд: » Саимумин Сатторович Ятимов, раиси КДАМи Точикистон ба нақзи шадиди ҳуқуқи башар аз тариқи масъулияти фармондиҳӣ (шиканҷа, маҳкумияти як ноболиғ ба марг) муттахам мешавад».
Инчунин дар баения оиди шахсият ва накши Ятимовро дар содир кардани чиноятхои зидди башари чунин омадааст: «Саймумин Сатторович Ятимов аз сентябри 2010 Кумитаи давлатии амнияти миллии Тоҷикистон (КДАМ)-ро раҳбарӣ мекунад ва дорои рутбаи генерал-лейтенант аст. Ӯ бо истифода аз салохияти фармондиҳӣ масъули шиканҷаи Маҳмадалӣ Ҳаит, муовини раиси Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон (ҲНИТ) ва яке аз мудофеъи маъруфи ҳуқуқи башар, озодиҳои баён, гирдиҳамоӣ ва мазҳаб, мебошад. ҲНИТ то замони манъи фаъолияташ дар августи 2015 ба унвони ҳизби умдаи мухолиф шинохта мешуд. Аз 16-уми сентиябри 2015, мақомоти тоҷик даҳҳо тан аз аъзои ҲНИТ, аз ҷумла ҷаноби Ҳаитро боздошт карданд. Пас аз муддати кутоҳе, ҲНИТ созмони террористӣ эълон шуд ва ҷаноби Ҳаит дар як маҳкамаи пушидаи 16 масъули ҲНИТ ба ҳабси абад маҳкум гардид. Бар асоси гузоришҳои созмонҳои ҳуқуқи башар, ҷаноби Ҳаит дар вақти боздошташ пеш аз мурофиаи додгоҳӣ дар боздоштгоҳи КДАМ дар Душанбе мавриди шиканҷа қарор гирифт. Дар моҳи майи 2017, як видеои махфиёна сабтшудае нашр шуд, ки М. Ҳаит дар он мавриди шиканҷа қарор гирифтанаш тавассути мақомоти КДАМ-ро ба вакили дифоъаш шарҳ медиҳад. Бар асоси ҷавобгарии фармондиҳӣ, Саймумин Ятимов ҷавобгари аъмоли мақомоти худ мебошад ва ӯ контроли мустақим ба марказҳои КДАМ-ро дорад, ки дар ончо муҳокимаи пушти дарҳои бастаи Ҳаит баргузор шуд ва дар онҳо шиканҷа сурат гирифтааст.”
Пас аз таъин шудани Ятимов ба унвони раҳбари ҚДАМ, дар Тоҷикистон вазъи ҳуқуқи башар бо шиддат рӯ ба бадшавӣ овард. Қабл аз бастани ҲНИТ тамоми гурӯҳҳову шахсиятҳои мухолиф, чӣ дуняви ва чӣ исломӣ бо шиддат таъқиб шуда, қисмате равонаи зиндон ва қисмате маҷбур ба тарки кишвар шуданд. Бештари ин таъқибҳо ба давраи баъди ба раёсати КДАМ расидани Ятимов рост меояд. Протоколи машҳури 32-20, ки соли 2011, баъди амалан пирӯзшавии ҲНИТ дар интихоботи парлумонии 2010 аз тарафи Шурои амнияти кишвар бо имзои президент Рахмон қабул гардид, аз идеяхои ӯ дониста мешавад. Дар ин протокол бастани тамоми роҳҳо барои фаъолияти озоди ҲНИТ дар аввал ва билохира рондани ин ҳизб аз саҳнаи сиёсӣ дарч шуда буд, ки давоми 5 сол амалӣ гардид ва дар сентябри 2015 ба итмом расид.
Бояд гуфт, ки Ҳукумати Тоҷикистон пас аз қабули ин протокол талош кард, то ҲНИТро дар саҳнаи сиёсии дохилӣ ҳамчун як гурӯҳи ифротгаро муаррифӣ кунад ва пас аз сентябри соли 2015 дар пайи амалӣ кардани ин тарҳ дар ҷаҳон мебошад. Вале то ҳанӯз ба ҷузъ руйхатхои тавсиявии ниҳодхои минтақавие мисли СҲШ ва СПАД ҳеҷ кишвар ва созмони байналмиллалие ҲНИТро ба таври расмӣ ҳамчун як гурӯҳи ифротгаро ва ё террористӣ нашинохтааст. Худи ҳукумати Тоҷикистон ҳам то ҳол ҳеҷ санаде, ки камтарин далели даст доштани ҲНИТ дар амалҳои террористиро дошта бошад, ироа накардааст. Махфӣ нигоҳ доштани қарори додгоҳи масъулини ҲНИТ ҳам нишонаи надоштани далели мувассақ алайҳи ин хизб мебошад.
Чунин ба назар мерасад, ки сиёсатҳои 5-6 соли ахири ҳукумати Тоҷикистон, ки асосан ба ҷинояткор ва ифротгаро муаррифӣ кардани мухолифини худ, ба хусус, ҲНИТ машғул буд, натиҷаи акс медиҳад. Худи ҳукумат дар умум ва мансабдорони алоҳидаи он оҳиста оҳиста на танҳо боварии ҷомеъаи ҷаҳониро аз даст медиҳанд, балки худ шомили гузоришҳо ва руйхатҳои гуногуни кишварҳои саркӯбкунанда ва мансабдорони ҷинояткор мегарданд. Дар чунин сурат гирифтани кор аз як тараф агар саҳми созмонҳои дифоъ аз ҳуқуқи башар ва худи мухолифин бошад, аз тарафи дигар зиёдаравӣ ва ҷиноятҳои содиркардаи худи мақомот будааст.
Вуҷуди чунин як мансабдори баландпояи муттаҳам ба ҷиноятҳои зидибашарӣ дар ҳукумати Раҳмон ҳатман бар зарари имиҷи он буда, ҳукуматро дар маҷмӯъ чун ҳукумати ғайриқонунӣ ва ҷинояткор муаррифӣ хоҳад кард. дар холе, ки Ятимов солхои ахир талош кардааст худро ҳамчун як мансабдори андешаманд ва академӣ муаррифӣ кунад, на як корманди амниятии маъмулӣ. Яке аз коршиносони соҳа, ки нахост номаш ифшо шавад, бар ин назар аст, ки »Ятимов талош кардааст тамоми тарҳҳои саркӯбкунанда зиди мухолифин, озодандешон ва шахситяҳои мазҳабиро бо дасти ниҳодҳои дигари қудратӣ анҷом диҳад ва чеҳраи » илмии» худро ҳифз кунад». Ба акидаи ин коршинос, »ӯ муваффақ шуд, ки на танҳо дигар вазирони қудратии кишвар, балки худи Раҳмон ва хонаводаи ӯро дар чашми мардум ҳамчун мансабдорони золим, фасодкор ва зиди арзишҳои милливу мазҳабӣ муаррифӣ кунад.»
Пас аз ҳамоиши Дортмунд, ки дар он идеяи ворид намудани исми чанде аз мақомдорони кишвар садо дод, бархе аз коршиносони наздик ба ҳукумат ин тарҳро ба масхара кашиданд. Аммо, бо гузашти ду моҳ алакай исми яке аз чеҳраҳои калидии ҳукумат дар сатҳи ҷаҳонӣ ҳамчун ашадитарин поймолкунандаи ҳуқуқи башар муаррифӣ гашт. Эҳтимол меравад, ки кор бо Ятимов тамом намешавад. Тартиб додани як рӯйхати сиёҳи миллӣ бо ворид намудани исми мансабдорони ҷиноятпеша ва эълони он дар расонаҳо пешниҳоди дигаре буд, ки дар он ҳамоиш садо дода буд. Тибқи хабарҳои расида аз бархе ширкаткунандагони ҳамоиши имсолаи САҲА дар Варшава, онҷо низ дар бораи тартиб додани чунин як руйхат ва пешниҳоди он ба кишварҳои Аврупо аз тарафи мухолифин ва фаъолони ҷомеъаи шаҳрвандӣ садо додааст ва эҳтимоли пазируфтани ин пешниҳод хеле қавӣ аст.