Инак чанд рӯз аст, ки дар расонахои хабарӣ ва шабакаҳои интернетӣ бахси як қонуни қабулкардаи парлумони тоҷик марбут ба роҳҳои мубориза алайҳи терроризм ва экстремизм идома дорад.
Гап сари он меравад, ки чанд рӯз қабл Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Кодекси ҷиноятӣ эътибори қонунӣ пайдо намуда, ҳамакнун мавриди амал қарор гирифт. Тибқи ин қонун ба моддаҳои 179 ва 307- и Кодекси ҷиноятӣ тағйирот ворид гардида, ҷавобгарии ҷиноятӣ барои дастгирии фаъолияти террористӣ, экстремистӣ, сафедкунии оммавии чунин фаъолият пешбинӣ шудааст. Яъне, тибки тағйироти воридгардида, зери мафҳуми сафедкунии оммавии фаъолияти террористӣ тарғибу ташвиқи оммавӣ дар бораи эътироф намудани дурустии мафкура ва таҷрибаи терроризм, таклифи тақлид ва дастгирии он фаҳмида шуда, ин талабот ба моддаи 307-и КҶ дахл дорад.
Акнун худ қазоват кунед, ки то чӣ андоза ин тағйирот аз мантиқ сарчашма мегирад ва ё боз як роҳи зиндон намудану азият додани миллати тоҷик мебошад. Аз тағйироти нав хулоса кардан мумкин аст, ки минбаъд ташвиқу тарғиботи оммавӣ, яъне бо истифода аз васоити ахбори омма, ошкоро байни мардум дар хусуси дастгирӣ ва сафедкунии терроризм ва экстремизм ҷиноят маҳсуб меебад. Ба назар чунин мерасад, ки гӯё аз ин қабл ташвиқу тарғиби терроризму экстремиз мумкин буд ва ё дар расонаҳои хабарӣ аз ин ё он созмони ифротию террористӣ дастгирӣ кардан имконият дошт. Ҳол он, ки таҷрибаи чанд соли ахир нишон медиҳад, ки ҳатто дар телефони дастӣ пайдо намудани навори хусусияти ифротидошта, ташвиқкунандаи ҷанг ва гурӯҳу созмони террористӣ, ки аз шабакаи интернетӣ гирифтааст, намозгузории ғайри мазҳаби ҳанафи, акси лидерону аъзоёни гурӯҳи террористӣ, ҳазорҳо нафаронро ба зиндон бурд. Ворид намудани тағйирот ба ин моддаҳо боз як тақлидкории вакилон ва бо ин фаъол будани хешро нишон додан мебошад. Барои исботи ин ҷумлаҳо айнан моддаҳои Кодекси ҷиноятиро то ворид намудани тағйирот меоварам: моддаҳои 307.1, 307.2 ва 307.3 КҶ даъвати оммавӣ дар ба амал баровардани фаъолияти экстремистӣ, ҳамин кирдор бо истифода аз воситаҳои ахбори умум, ташкили гурӯҳи экстремистӣ…. аз нигоҳи бадбинӣ ё кинаю адолати идеологӣ, сиесӣ, нажодӣ, миллӣ, махалгароӣ ё динӣ…., иштирок дар иттиҳоди экстремистӣ, ташкил ва иштирок дар ҳизбҳои сиёсӣ… дигар ташкилотҳое, ки нисбати онҳо аз ҷониби суд қарори эътибори қонунӣ пайдо намуда, дар хусуси барҳам додан ва ё манъи фаъолияти он қабул шудааст… пешбинӣ намуда, моддаҳои мазкур бо ҳеҷ ваҷҳ ташвиқу тарғибот ва фаъолият дар созмону ташкилотҳои ифротию террористиро ҷонибдорӣ ва ё эътироф намекунад.
Ба ҳамин тартиб, ба моддаи 179 низ тағйирот ворид гардид, ки сафедкунии оммавии фаъолияти террористӣ ва мусоидат ба экстремизм бо исиифода аз расонаҳоро ҷиноят ҳисобидааст.
То имрӯз мафҳуми терроризму экстремизмро дар ягон давлати дунё кашф накардаанд. Ҳатто созмонҳои ҳуқуқи башар, аз қабили СММ як меъёри ҳуқуқии ин мафҳумро муайян нанамудаанд. Дар таҷрибаи ҳуқуқии бархе кишварҳо ба духӯрагӣ роҳ дода, ҳамагуна амалу ҳаракати марбут ба дигарендеширо ифротгароӣ эътироф намуда, зиндонҳои худро пур кардаанд. Модоме, ки олимҳои ҷаҳонии риштаи ҳуқуқ то имрӯз ба як натиҷаи муайян нарасидаанд, куҷо расад ба вакилони парлумони Тоҷикистон.
Ҳамакнун, дилхоҳ расонаи хабарӣ, рӯзноманигор ва ё шаҳрванде, ки бо истифода аз озодии баён андешаи худро марбут ба ашхоси алоҳида, ки бо ин моддаҳо ҷавобгар мешавад ва ё созмону ташкилоту аҳзоби сиёсии мухолифин баён мекунад, эҳтимол меравад мавриди ҷавобгарии ҷиноятӣ қарор гирад. Ин тағийроти қабулгардида аз мантиқи ҳуқуқӣ фарсахҳо дур мебошад. Ба таври мисол, ман агар бигӯям, ки Бузургмеҳр ёров вакили дифоъ буду хулосаи экспертиза нодуруст сураи аз Қуръон овардаи ӯро ифротӣ ҳисобидааст, ман эҳтимол метавонам таҳти таъқиби ҷиноятӣ карор бигирам. Ва ё дилхоҳ шаҳрванд нуқтаи назари шахсии худро иброз намуда гуяд, ки ҷамъияти Таблиғ гурӯҳу созмони ифротӣ набуда, танхо бо даъват ба Ислом машғул аст, ҳамчун сафедкунии фаъолияти террористӣ ва е экстремистӣ тасниф шуданаш эхтимол дорад.
Бешак, тарғибу ташвиқи фаъолияти террористию ифротӣ худ ҷиноят маҳсуб меёбад ва фикр намекунам, ки расонаҳои хабарӣ, журналистон ва шаҳрвандони дорои ақли солим ошкоро ва оммавӣ чунин фаъолиятро ташвиқ намоянд. Аммо имрӯз чун яке аз ҳадафҳои ниҳодҳои интизомӣ ин мубориза алайҳи ҷиноят набуда, пайи ҷинояткор оморсози мебошанд, қонуни мазкур ба масъулини ин ниҳодҳо мусоидат менамояд то ки баҳри ноил гардидан ба натиҷаҳои хизматӣ ва аз будааш бештар нишон додани омори ҷиноят сӯистифода намоянд.
Бубинед, дар замони ҷаҳонишавии ҷомеа, бештари мардум аз шабакаҳои интернетӣ истифода мебаранд ва як нохун задан, яъне лайк гузоштан зери матлабе ва ё аксе метавонад мушкилие эҷод кунад. Вакилони парлумон бояд ба назар мегирифтанд, ки имрӯзҳо тамоми маълумотҳои интернетӣ зери назорати мақомоти амниятӣ буда, имконияти шикастан ва дастрасӣ пайдо намудан ба маълумоти истифодабарандаи интернетӣ вучуд дорад. Ин маънои онро дорад, ки бархе аз масъулини мақомоти амниятӣ ва ё назораткунандаи маълумотҳои шахсӣ метавонанд ба саҳифаи эшон ворид шуда, зери матлаби хусусияти ифротидошта лайк гузорад. Ва бо ҳамин васила, ба тариқи сунъӣ шумораи «ифротиву террорист»-ро зиёд намоянд.
Аз ин рӯ, тағйироти воридгардида хатари ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашидани шахсони бегуноҳро дорад ва аслан пайомадҳои ногузир дорад, ки фикр мекунам сари ин масъала бояд чорае биандешанд ва ҳанӯз дер нашудааст. Дар дигар ҳолат Тоҷикистон ба ҷаҳониён як кишвари ифротию террористӣ муаррифи шуданаш эҳтимол дорад.
Файзинисо Воҳидова, ҳуқуқшинос