Ду ҷуфт барои ба саодат расидан ва ҳаёти осоишта гузаронидан, бояд ҳуқуқҳои ҳамдигарро донанду риоят намоянд. Чигунае, ки шавҳар болои ҳамсараш ҳаққу ҳуқуқ дорад, зан низ болои шавҳараш ҳуқуқҳо дорад, то ҳамдигарфаҳмиву қадрдонӣ дар оила ҳукумфармо бошад.
ХУШМУОМИЛАГӢ ВА ЭҲТИРОМ
Шавҳар бояд ба ҳамсараш эҳтиром гузорад ва дар зиндагии якҷоя ба ҳамсараш муомилаи нек дошта бошад, то муҳаббату самимият дар оила пойдор гардад.
Аллоҳ дар китобаш мегӯяд:
وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا
Ба занҳои худ муомилаи хуб дошта бошед. Дар рафтор, гуфтор ва муомилаҳои дигар ҳамеша мувозиби муносибатҳои худ бошед. Агар чизи баде дар завҷаатон мушоҳида кардед, сабр пеша кунед. Дар ҳол фикри талоқро накунед, баръакс, хубиҳои дигари ҳамсаратонро ба ёд оред. Шояд шумо ба хотири чизе ҳамсаратонро бад мебинед, аммо бехабар аз он, ки Аллоҳ хайроти зиёдеро ба сабаби онҳо мисли фарзандҳои солеҳ ва ё ризқи васеъ бароятон насиб кардааст. (сураи Нисо ояти 19)
Чӣ қадар тааҷҷубовар аст, ҳоли мардҳое, ки ин фармудаи илоҳиро борҳо хондаанду шунидаанд, аммо нодидагирӣ мекунанд. Баръакс, бо пайравӣ бо мақолҳои аҳмақона “Занро бизан, агар намурд ба табар зан” бо ҳамсари ҳаётии худ муносибат мекунанд. Касе нест, ки бигӯяд бародарам ин сухане, ки мезанӣ хилофи фармудаҳои Аллоҳ аст. Аз Аллоҳ битарс!
ЁРӢ КАРДАН ДАР ТАЛАБИ ИЛМУ МАЪРИФАТ ВА ИБОДАТИ ПАРВАРДИГОР
Шавҳар бояд ба ҳамсараш ёрӣ кунад, то амрҳои Парвардигорашро иҷро намояд.
Паёмбар мефармоянд:
رحم الله رجلا قام من الليل فصلى و ايقظ امرأته فصلت
Раҳмати Аллоҳ бод ба марде, ки нисфи шаб ба намоз бедор мешаваду намоз мегузорад, илова бар ин ҳамсарашро бедор мекунад ва ҳамсараш низ намоз мегузорад. (Муснади Аҳмад)
Шавҳар бояд кушиш кунад, то зан аз илми шаръӣ низ бохабар бошад, то ҳалолу ҳаромро ба фарзандонаш биомӯзад. Зане, ки аз илми шариат бохабар ҳаст, ҳам ҳаққи Аллоҳро мешиносад, ҳам ҳуқуқи дигаронро риоя мекунад. Ба фарзандонаш бошад, мураббияи хубе мешавад.
Ҳазорҳо хоҳарҳо дорем, ҳатто аз асоситарин фарзҳои шариат бехабар ҳастанд, аммо аз сирру аҳволи тамоми ҳамсояву дигару дигарон ба пуррагӣ хабар доранд. Дар тааҷҷуб мешавӣ, ки ингуна шахсон ба фарзандони худ чӣ дарсу тарбия медода бошанд?!
Шавҳар бояд ба ин масъала аҳамияти ҷиддӣ диҳад, зеро Аллоҳ мегуяд:
يا ايها الذين امنوا قوا انفسكم و اهليكم نارا
Эй касоне, ки имон овардаед худатон ва аҳли хонаводаатонро аз оташи Дузах наҷот диҳед! (сураи Таҳрим ояти 6)
Яке аз муҳиммиятҳои дигар ин аст, ки бояд шавҳар ҳамсарашро аз илму пешравиҳои олами муосир, то ҳадди тавон бохабар намояд. Чун фарзандон аксари вақтҳо бо модар ҳастанд, таъсири модар барояшон хеле қавӣ мебошад. Модаре, ки ба илму фарҳанг аст ва ҳампо бо замони худ мебошад, албатта кӯдакони равшанфикру бо маърифат тарбия мекунад.
Бо маърифат будани ҳамсар якумин дараҷа ба фоидаи шавҳар аст, баъдан ба ҷомеа.
Гиряовар аст, вақте кӯдак то нисфи шаб мунтазири падар аст, то падар пас аз машаққати кор ба хона ояду барои вазифаҳои хонагии фарзандаш ёрӣ расонад. Дар ҳоле, ки модари бекор тамоми рӯз дар хона нишастааст. Кӯдак наметавонад аз модар кӯмак пурсад, чун ҷавоби модар бирав, маро дарди сар макун, ман аз ин чизҳо бехабарам аст.
Бародари азиз! Ягона нафаре, ки ҳамсаратро метавонад аз торикиҳои ғафлат ба рушаноии маърифат барорад, ту ҳастӣ! Пас, ба хотири фарзандакони худ ва ба хотири дурахшонии ҷомеа магузор ҳамсарат дар зулмати тангназарӣ бидуни илму маърифат умри худро гузаронад. Дар ин амр Паёмбарро улгуи худ бигир, тамоми умур, ҳатто умури сиёсатдориро ба ҳамсаронашон меомӯзониданд. Пас аз марги Паёмбар саҳобагон барои талаби ҳадису илми Паёмбар ба назди модарамон Оиша меомаданд.
Абумусои Ашъарӣ саҳобии киром мегуянд: Пас аз марги Паёмбар вақте, дар ҳалли масъалае душворӣ мекашидем, шитоб ба назди ҳазрати Оиша мерафтем, аз ӯ машварат мепурсидем, ӯ бо он сарвати илмие, ки дошт дар ҳол масъалаамонро ҳал мекард”.
Паёмбар дар ҳаёти пурбаракати худ дар муҳимтарин амрҳо аз ҳамсарашон машварат мегирифтанд ва дар муҳимтарин ҳодисаҳои тарихӣ ҳамсарашонро шарик мекарданд.
НОДИДА ГИРИФТАНИ БАЪЗЕ ХАТОГИҲОИ ҲАМСАР
Дар дунё нафаре нест, ки иштибоҳ накунад. Ҳар як нафар хатогӣ дорад, аммо бар ивазаш хубиҳо низ дорад. Барои он, ки ҳаёти якҷоягӣ оромона давом ёбад, шавҳар бояд баъзе хатогиҳое, ки аз ҳамсараш сар мезанад, бубахшаду нодида бигирад. Дар вақти сар задани хатогӣ хубиҳои дигари ҳамсарашро ба ёд орад. Ба хотири як хато тамоми хубиҳоро фаромӯш кардан, зебандаи мард нест, чун ин хислат бо таъбири ҳадиси расулаллоҳ хислати занона аст. Паёмбари акрам мефармоянд:
Шавҳари мусалмон набояд ба хотири як хатогӣ ҳамсари мусалмонашро бад бинаду ба ӯ нафрат пайдо кунад. Агар дар ҳамсарат хатогие асту бадаш дидӣ, албатта дар ӯ хубиҳои дигаре мебинӣ, ки дусташ медорӣ.(Саҳеҳи Муслим)
МУЛОТИФАТ БО ҲАМСАР
Шавҳар бояд барои шунидани дарди дил ва гуфтаниҳои ҳамсар вақт ёбад. Суханҳои ҳамсар ва маслиҳатҳои ӯро нодида нагирад. Паёмбар салаллоҳу алайҳи ва саллам агарчӣ машғултарин инсон буданд, аммо барои ҳамсарони худ дар шиддаттарин вақтҳо низ фурсат меёфтанд. Ҳазрати Оиша мегуянд:
Паёмбар салаллоҳу алайҳи ва саллам ба ҳар ғазвае, ки мерафтанд, яке аз ҳамсаронашонро бо худ мебурданд. Боре дар ин ғазваҳо ман ҳамроҳашон будам. Вақти бозгашт ба Мадина ба лашкар гуфтанд, шумо пештар равед, ман бо ҳамсарам аз ақиб ба шумо рафта мерасонем. Вақте лашкар аз чашми мо дур шуд, Паёмбар салаллоҳу алайҳи ва саллам ба ман гуфтанд: Оиша биё бо ҳам мусобиқа мекунем. Мебинем, кадоме аз мо пештар медавад. Бори аввал вақте мусобиқа кардем, ман аз Паёмбар пештар давидам. Бори дувум пас аз чанд муддат, он ҳам вақти бозгашт аз Ғазва буд, вақте мусобиқа кардем, Паёмбар аз ман зудтар давиданд. Баъд ба ман гуфтанд, Оиша инак ману ту баробар шудем. Даъфаи пеш ту ғолиб омада будӣ, ин даъфа ғолиб ман ҳастам. (Абу Довуд ва Насоӣ).
Дуруди Аллоҳ ба Паёмбаре, ки дар душвортарин лаҳзаҳо, пас аз бозгашт аз ҷанг ба хастагиҳои роҳ нигоҳ накарда, барои хушҳолсозии ҳамсарашон вақт ҷудо карданд.
МУҲАЙЁ СОХТАНИ ЗАРУРАТҲОИ МОДДӢ
Таъмин кардани зан бо таъому сарулибос ва ҷои зист ба гардани шавҳар аст. Шариъат шавҳарро амр мекунад, то ҳамсари худро вобаста ба қудрати молии худ ба сару либосу таъому ҷои зист таъмин намояд. Аллоҳ мегуяд:
و على المولود له رزقهن و كسوتهن بالمعروف
Таъмин кардани ҳамсар бо ғизову сару либос ба гардани шавҳар аст. Миқдори ғазову пушокӣ вобаста аст ба урфу одати макони зисти ҳар як нафар.(Сураи Бақара ояти 233).
Паёмбар дар ҳаҷҷатул видоъ ба мардҳо хитоб карда гуфтанд:
Дар ҳаққи ҳамсаронатон аз Аллоҳ битарсед ва ба онҳо зулм накунед… Шумо онҳоро аз Аллоҳ амонат гирифтаед ва бо калимаҳои илоҳӣ бароятон ҳамсар гаштаанд.Таъмини онҳо бо ғазову сару либос ва эҳтиёҷоти дигар ба дӯши шумо аст. (Саҳеҳи Муслим).
Таъмин кардан бо тамоми эҳтиёҷот ба дӯши шавҳар аст, агар ҳамсар бемор гардад, бояд табобаташ кунад, агар муҳтоҷи чизи дигаре шуд, бояд талаботашро муҳайё созад.
КӮМАК КАРДАН ДАР КОРҲОИ ХОНА
Иштибоҳтарин фикр дар ин амр ин аст, ки бисёриҳо ба ин ақидаанд, ки гӯё ёри кардани шавҳар дар корҳои хона шаъну шарафи мардро паст мекунад. Асло чунин нест. Шарафмандтарин халқи Аллоҳ дар рӯи замин Расулаллоҳ ба ҳамсаронашон дар умури хона ёрӣ мерасониданд. Вақте аз Ҳазрати Оиша пурсиданд, ки Паёмбар дар хона чигуна шахс буданд? Оиша ҷавоб доданд:
Паёмбар дар хона ҳамчун як инсони оддӣ буданд. Дар умури хона ба ҳамсаронашон кӯмак мекарданд, либосҳояшонро худашон медухтанд, кафшҳояшонро ислоҳ мекарданд, шир медушиданд ва вақте азонро мешуниданд, шитоб ба масҷид мерафтанд.(Муснади Аҳмад).
Пас ёрӣ кардан амри бешарафон несту суннати хотамул мурсалин аст.