Вай бо хотираи аҷиб, дақиқ ва дониши амиқ дар соҳаи ҳадис, таърих ва генеалогия фарқ мекард. Муаллифи бисёр асарҳо, ки маъруфтаринаш «Ал-истиъаб» мебошад. Ибни Ҳазм дар бораи ӯ гуфтааст: «Ман наметавонам дар бораи ҳадис мисли ӯ сухан бигӯям ва ҳатто ҳеҷ гоҳ аз ӯ беҳтар ва бештарр ҳам гуфта наметавонам. Ал-Баҷӣ ал-Маликӣ гуфтааст: «Дар Андалусия дар ҳадисдониву шарҳ монанди Ибни Абдул-Барр имомон вуҷуд надоштанд.»
Имоми Аҳли Суннат, Абу Умар ибни Абдул-Барр ал-Моликӣ ал-Андалусӣ ал-Қуртубӣ имом, Ҳофиз, Шайх ул-Ислом, донишмаанди маъруфи кулли улуми дастраси давони худ буд. Бо имомҳои бузург ба монанди Абу Бакр Ан-Наҷад, Ибни Кутиб, Абу Амр Ат-Таламанки ва дигар олимони машҳури замони худ ҳамнишин буду таҳсилкарда аст. Дар байни шогирдони ӯ метавон чунин олимони бузург, аз қабили Абу Муҳаммад ибни Ҳазм, Абу Алӣ ал-Ғассанӣ, Абу Абдуллоҳ ал-Ҳумайди, Абу Довуд ибни Наҷа ва дигар имомҳоро номбар кунем.
Аммо дар боби мазҳабаш чунин маълумот доем, ки аввал Имом ибни Абдул Барр мазҳаби Зоҳириро пайравӣ карда, баъд Маликирро баргузид. Ҳеҷ гоҳ ғайр аз Расули Худо (саллаллоҳу алайҳи ва саллам) касе бегонаро пайравӣ накардааст.
Чун дар боби тарҷимаи ҳоли ӯ ва зиндагиномааш ҳарф занем, диншиноси машҳуи сокини нимҷазираи Иберия да таърихи 20-уми Рабиу ас-сони соли 368 -уми ҳиҷрии қамарӣ маарбут ба 29 -уми ноябри соли 978 тибқи тақвими Григорӣ чашм ба олами ҳасӣ кушодааст. Манфиатҳои илмии ӯ таърих, генетика ва забоншиносиро дар бар мегиранд. Ӯро Имом ва ифтихори Андалусия низ меномиданд.
Ибни Абдул-Барр дар шаҳри қадимаи Андалусии Кордоба (Испанияи имӯза) ба воя расидааст ва аҷдодонаш аз қабилаи арабӣ ал-Намир буданд. Номи пурраи ӯ Юсуф ибни Абдуллоҳ ибни Муҳаммад ибни Абдул-Барр ан-Намарӣ ал-Андалусӣ ал-Куртубӣ ал-Маликӣ мебошад. Вай дар оилае таваллуд шудааст, ки дар Кордоба бо улуми диниву тақводориашон хеле машҳур буданд. Номи падари ӯ Абу Муҳаммад Абдуллоҳ аст, ки факеҳе бузург буд ва бобои Ибни Абдул-Барр дар байни сокинони Кордоба хеле эҳтироми хоса дошт, зеро олими номдори соҳаи дину шариат дониста шуда буд. Бисёр сокинони шаҳр барои маслиҳат ва роҳнамоӣ ба бузургони ин хонавода муроҷиат мекарданд. Аммо худи Ибни Абдул-Барр имкони шунидани дарсҳои бобою падари худро надошт, зеро ҳардуи онҳо ҳангоми хурдсолиаш дунёи фониро тарк карда буданд. Дар ҷавонӣ, Ибни Абдул-Барр тасмим гирифт, ки ба бобову падари худ пайравӣ кунад вадар роҳи илм сайъ карда бошад.
Вай назди донишмандони маъруфи замони худ таҳсил карда, аз шаҳр ба шаҳр дар Андалусия сафар карда, ҳар бузургвореро шунавад, наздаш шогирд истода, ҳамин тавр, пас аз гузаштани солҳои тӯлонии донишандӯзӣ , Ибни Абдул-Барр ба сатҳи баланде расид ва баъдан, яъне дар ниҳоят ба ҳифзи улуми исломӣ шурӯъ кард. Аз ҳамин ҷумлаи бобаташ навишта худ чунин бармеояд, ки дин зинаи бузургтарини улум аст, ки бе донишҳои мукаммали дунявӣ бар пояи дин расидан имкон надорад. Ба илм зина ба зина бояд боло рафт.
Вай инчунин дар муддати тӯлонӣ дар Лиссабон ва Сантарем вазифаи сардори қозиётро бар дӯш дошт, чун илми ҳуқуқшиносиаш ва шариатдониаш ҳам ба таври намунавӣ боло рафта буд.
Имом ибни Абдул-Барр дар масоили имон, шарҳу баён, шинохтани сифатҳои Худои Таоло ба маънои комил ва бидуни инкор, омӯзиши фарҳанги масоили муносибат бо рафиқон, рад кардани вориди навовариҳо дар дин ва ғайра роҳи дурусти аҳли суннат ва ҷамоаро пайравӣ кардааст.
Ибни Абдул-Барр барои мерос мондани донишҳои худ ба наслҳои оянда ва аҳли олимон бисёр асарҳои илмӣ навиштааст, ки дар байни онҳо машҳуртаринаш: «ат-Тамҳид лима фил-Муутата минал-мани вал-ашани» ҳамчун яке аз китобҳои беҳтарини олим эътироф шудааст. Инчунин ӯ шарҳи муфассалеро дар бораи маҷмӯаи Имом Малик «ал-Мувот» пешниҳод кардааст, ки то имрӯз ҳам беҳамто ҳисобида мешавад.
Китобҳое дигар аз қабили «Ад-Дурар фи ихтисар ал-мағази ва сияр» китобест дар бораи ҳаёт ва амалҳои Паёмбар (дуруди Худованд нисори он зоти гиромӣ бод). «Китоб ал-Истоби фи маърифат ал-Асҳоб» китобест, ки бо тарҷумаи саҳобаҳои паёмбари ислом Муҳаммад (дуруд бар равони олу асҳобашон). «Ҷамиу Баян ал-илм ва фадлик» ба шаъну шарафи донишҳои шариат, таҳлили истифодаи хулосаҳо ва муқоиса дар масъалаҳои динӣ бахшида шудааст.
Аксари китобҳои Ибни Абдул-Барр, ки садҳо сол пас нашр нашудаанд ва дар дастнависҳо нигоҳ дошта мешаванд. Имомҳои шинохта, ҳамзамонони Ибни Абдул-Барр ва олимони наслҳои баъдӣ дар бораи ӯ бо эҳтироми зиёд сухан гуфтанд.
Имом ибни Абдул-Барр умри дарози 95 сола дидааст. Вай соли 463-юми ҳиҷрии қамарӣ маарбут ба соли 1071 мувофиқи тақвими григорӣ дар шаҳри Хатива вафот кард.
Суханони донишмандони бузурги ҳамдавронаш дар бораи Имом АбдулБарр
Имом Заҳабӣ дар бораи ӯ фармудааст: “ Ӯ имоми дину тақводор, фақеҳи боэътимод, донишманди бузург, моҳир, дарккунандае амиқ ва аҳли суннату пайрави роҳи рост буд. Дар аввал ӯ тибқи хабардории уламои ҳамзамонаш ҷонибдори мазҳаби зоҳирӣ-асарит буд, баъд моликӣро пазируфт ва дар баъзе масъалаҳо хоҳиши намоёни фиқҳи Шафииро низ дошт. Ва ӯ инро инкор намекунад ва дар ҳақиқат ӯ аз ҷумлаи имом-муҷтаҳидон аст. Ва ҳар касе, ки ба асарҳои ӯ назар кунад, мавқеи ӯро дар фарогирии дониш ва қудрати фаҳмиш равшан хоҳад кард! »
Ҳофиз ал-Ҳумайдӣ дар бораи ӯ гуфтааст: «Абу Умар як фақеҳ аст, ки ҳофизаи бузургу қавӣ дар дарку азбаркунии улум дорад, маънои ихтилофҳоро дарк мекунад, дар бораи илмҳои ҳадис ва интиқолдиҳандагони он хуб медонад.»
Имом Абу Қосим ибни Башквалу дар бораи ӯ гуфтааст: «Ибни Абдул-Барр имоми замони худ ва ягонае чунин дар даврони ӯст»
Имом Ибни Хилликан дар бораи ӯ гуфтааст: «Ӯ имоми замони худ дар аҳодису ашъор ва он чизе аст, ки бо ин самтҳо иртибот дорад.»
Имоми маъруфи Малики Абу Валид Ал-Бадҷӣ дар бораи ӯ гуфтааст: «Дар Андалус ҳеҷ кас мисли Абу Умар ибни АбдулБарр дар шарҳу баёну ҳифзи ҳадис вуҷуд надорад ва ӯ шахсе буд, ки бештари мардуми Мағрибро омӯзонидааст.»
Имом Абу Муҳаммад ибни Ҳазм дар бораи ӯ чунин гуфт: «Ман ҳеҷ як китоберо ба монанди китоби Ибни Абдул-Барр » Ат-Тамҳид «дар бораи фиқҳу аҳодис намедонам. Пас ман чӣ гуфта метавонам бигӯям, ки аз вай беҳтараш вуҷуд дорад ?!»
Шайх Абу Абдуллоҳ ибни Абил Фатҳ мегӯяд: «Абу Умар донишмандтарин олим дар суннат, ассарҳо ва фарқкунандатарини олимони кишварҳои мухталифи Андалус буд.»
Асарҳои ӯ «Ат-Тамҳид» шарҳе дар «Ал-Муватта» -и Имом Малик аст ва барои ин асар шарҳе беҳтар нест. «Ал-Истизкар» — шарҳи дигар дар «Ал-Муватта»
«Ал-Истиъаб» — китоби муфассал дар бораи саҳобаҳои Расули Худо
«Ҷамъи Баян ал-илм ва фадлик» — дар бораи талаботи дониш, ахлоқ ва ғайра.
«Ал-Кофӣ фиқҳ ахл-мадина» — китоб оид ба фиқҳи Моликӣ ва «Аш-Шаҳид фи ишбат хабар ал-вахид» — китоб дар бораи эътимоднокии далели ҳадис ва бисёр корҳои илмии фоиданок мебошад, ки Худованд барои ин ҳама иқдоми пешгирифтааш дар самти улум подоше нек дода бошад.
Имом Абу Умар ибни Абдул Барр имоми Аҳли Суннати замони худ буда, бо пайравони навоварӣ ба ғояҳои худ устувор буда, мавқеи Аҳли Суннатро нигоҳ дошта, ба таври муфассал ба далелҳои касоне, ки дар дилашон парешон буданд, посух медод.