Созмони маъруфи байналмилалӣ Amnesty International дар гузориши нави худ ҳукумати Тоҷикистонро барои маҳдуд кардани озодии баён, таъқиби фаъолону рӯзноманигорон ва роҳандозии муҳокимаҳои ноодилона интиқод кардааст. Ин гузориш рӯзи 28-уми апрели соли 2025 нашр шуд ва дар он вазъи ҳуқуқи инсон дар Тоҷикистон «бахусус нигаронкунанда» арзёбӣ шудааст. Ҳукумати Тоҷикистон то ҳол ба ин гузориш вокуниши расмӣ накардааст, гарчанде дар гузашта чунин интиқодҳоро «ғайривоқеӣ ва сиёсишуда» номида буд.
Тоҷикистон дар радифи кишварҳои худкома
Амнести Интернешнл мегӯяд, ки дар соли 2024 таъқиби мунтақидони ҳукумат, фаъолони сиёсӣ ва рӯзноманигорони мустақил дар Тоҷикистон идома кард. Ба иттилои созмон, ҳам дар дохил ва ҳам дар хориҷи кишвар, афроди мухолифи сиёсӣ таҳти фишор ва таъқиби мақомот қарор гирифтаанд. Бо дарназардошти ин вазъ, Amnesty International Тоҷикистонро дар як сафи кишварҳое чун Афғонистон таҳти Толибон, Беларус, Бангладеш ва Уганда ҷой додааст.
Далелҳои мушаххас аз таъқиб ва боздоштҳо
Дар гузориш мисол оварда мешавад, ки Билол Қурбоналиев, паноҳҷӯи тоҷик, пас аз ихроҷ аз Олмон, дар Тоҷикистон бо гуноҳи узвият дар ҷунбиши мамнӯъи «Гурӯҳи 24» ба даҳ соли зиндон маҳкум шудааст. Сулаймон Ҷобиров низ, ки аз Русия ба Тоҷикистон баргардонида шуда буд, шаш сол равонаи зиндон гардид, гарчанде наздиконаш гуфтанд, ки ӯ дар Русия фаъолиятҳои сиёсӣ надошт.
Созмон ҳамчунин аз ҳабси гурӯҳи 9-нафарӣ, ки иборат аз рӯзноманигорону сиёсатмадорони пешин буданд ва ба кӯшиши табаддулоти давлатӣ муттаҳам шуда, аз 8 то 27 сол зиндонӣ шудаанд, ёдовар шудааст. Худи маҳкумшудагон ва пайвандонашон ин айбномаҳоро рад кардаанд.
Фишор ба фаъолон ва хешовандони онҳо
Amnesty International зикр мекунад, ки мақомоти Тоҷикистон фишорро танҳо ба фаъолони дохили кишвар маҳдуд накарда, балки хешовандони онҳо дар хориҷро низ таҳти таҳдид қарор додаанд. Чунончӣ, моҳи феврал модари рӯзноманигор Анора Саркорова таҳти фишор қарор гирифтааст ва мақомот ба ӯ гуфтаанд, ки фарзандонаш агар ба кишвар баргарданд ва авф бихоҳанд, бахшида мешаванд.
Масоили шиканҷа, адолати додгоҳӣ ва вазъи ақаллиятҳо
Гузориш инчунин аз идомаи шиканҷа ва муносибати бераҳмона дар маҳбасҳо хабар медиҳад, ҳарчанд миқдори шикоятҳои расмӣ кам шудааст. Ба гуфтаи созмон, сабаби коҳишёбии шикоятҳо набуди бовар ба мақомот ва тарс аз интиқом аст.
Дар мавриди ақаллияти помирӣ, Amnesty мегӯяд, ки табъиз ва фишор идома кардааст. То моҳи феврал, 222 нафар аз Бадахшони Кӯҳӣ дар мурофиаҳои пушти дарҳои баста маҳкум шудаанд.
Вазъи иқтисодӣ ва фишори иҷтимоӣ
Гузориш таъкид мекунад, ки вазъи ногувори муҳоҷирони тоҷик дар Русия ба шиддат ёфтани мушкилоти иқтисодӣ дар кишвар мусоидат кардааст. Ҳамзамон, масъалаи камғизоии кӯдакон ва ифлосшавии ҳаво дар Душанбе низ мавриди интиқод қарор гирифтааст, гарчанде мақомот талош доранд бо роҳандозии мошинҳои барқӣ ин вазъро беҳтар намоянд.
Ҷониби мусбат: беҳбуди муносибат бо Қирғизистон
Ягона нуқтаи мусбате, ки дар гузориш қайд шудааст, беҳбуди муносибатҳои Тоҷикистону Қирғизистон мебошад. Пас аз низоъҳои сарҳадии солҳои гузашта, ки талафоти зиёдеро ба бор оварданд, ду кишвар дар соли 2024 ба созишҳои нав даст ёфтанд.
Гузориши навбатии Amnesty International боз як бор вазъи ноустувори ҳуқуқи инсон дар Тоҷикистонро дар маркази таваҷҷуҳи байналмилалӣ қарор дод. Бо таваҷҷуҳ ба таърихи вокунишҳои қаблии мақомот, эҳтимол меравад ин бор низ ин интиқодҳоро рад кунанд. Аммо боз ҳам ин санад фишорҳои байналмилалиро ба Душанбе афзоиш дода метавонад.
