Номи пурраи ӯ Абу Муҳаммад ‘Алӣ ибни Аҳмад ибни Саъид ибни Хазм ибни Ғолиб ибни Халиф ибни Мадфан ибни Суфён ибни Язид ал-Форсӣ ал-Андалусӣ ал-Куртубӣ ал-Язидист. Абду Муҳаммад Алӣ ибни Ҳазм дар Кордова дар оилаи узви маъмурияти халифа, аниқтараш хонадони вазир ба дунё омада, дар соҳаи дин, забон, адабиёту шеърият, таърих, фалсафа, ҳуқуқ ва тиб маълумоти мукаммал гирифтааст. Асли авлоди ӯ эрониёнанд, ки баъдтар ба кишвари Испания кӯчида омадаанд. Бештар бо номи Абӯ Муҳаммад зикр мешавад. Ҳанӯз дар ҷавонӣ қуръони карим ва аҳодиси бисёреро ҳифз карда буд.
Пас аз ба сари қудрат омадани халифа Ҳишом ал-Муайёд, оилааш шадидан фишурда шуд ва дороии худро аз даст дод. Ибни Ҳазм аксар вақт ба гумони ҷонибдории Уммавиён зиндонӣ мешуд.
Падараш, ки вазифадори вазорат буд, соли 1012 ҳалок шуд ва ҳангоми таҳти фишори рақибон қарор гирифтани Кордоба дар соли 1013 Ибни Хазм гуреза шуда дар шаҳрҳои Алмерия, Хатива ва Ҳуэлва паноҳандагӣ ёфт. Имкон пайдо кард, ки таҳсили худро идома диҳад, қаблан дар самти мазҳаби Моликӣ таҳсил кард, ҳамзамон ӯ муқаррароти ҳуқуқӣ ва усули мазҳабҳои дигар, пеш аз ҳама Шофеиро омӯхт.
Вай дар ҳаёти сиёсӣ ширкат варзида, Умавиёнро дар муборизаи онҳо бо Берберҳо дастгирӣ намуд, дар назди Абдураҳман ал-Мустазир соли 1023 ва Ҳишомӣ ал-Мутадде соли 1027 ҳамчун вазир хидмат кард.
Вақте ки ҳизби Берберӣ сари ҳокимият омад, Ибни Ҳазм ба ҳабс гирифта ва бадарға карда шуд. Сари ҳарос, ӯ дар соли 1029 ба ҷазираи Майорка кӯчид. Дар минтақаи Майорка дӯсти ӯ Аҳмад ибни Розиқ ҳукмронӣ мекард. Аз соли 1047, ӯ дар манзилаш дар ҷанубу ғарби кишвар зиндагӣ мекард ва авохири умраш аз ҳаёти сиёсӣ батамом дилгазон гардида, комилан ба омӯзишу эҷод пардохт. Фаъолияти худро дар соҳаи фиқҳии ислом идома дод ва дар он ҷо натиҷаҳои назаррас ба даст овард ва файласуфи маъруф гашт.
Ибни Хазм як шахсияти донишманди шинохтаву ҳакими обрӯйманде буд, ки муаллифи тақрибан чаҳорсад асар дар мавзӯъҳои гуногун: ҳуқуқӣ, таърихӣ, сиёсӣ ва теологист. Аз ин миқдор то замони мо 40 асари илмиаш дар мавзӯоти тафаккури исломӣ боқӣ мондаанд. Ибни Ҳазм, аз ҷумла, рисолаи маъруф дар бораи муҳаббатро бо номи «Гарданбанди кабӯтар» ва маҷмӯъаеро оид ба таърихи дин бо номи “Фисал” аз худ боқӣ гузоштааст ва албатта ин мероси хеле гаронбаҳост. Аз асарҳои аввалини Ибни Ҳазм “Гарданбанди кабӯтар”, ки маҷмӯаи порчаҳои наср ва тасвирҳои шоирона дар мавзӯи муҳаббат буд, шӯҳрати хос дошт. Муаллифи бисёр китобҳо, аз ҷумла ал-Сади ва’р-Радӣ, Шарҳуҳис ал-Муватта ал-Калам ас-Масейлӣ, ал-Ҷами фи Ҳадди Сахеҳ ал ҳадис, аз навиштаҳои соҳаи ҳуқуқшиносӣ, Ал-Муҳаллаҳ фиқҳ низ мебошад. Ҳамзамон, Ибни Ҳазм ба «таклид» (паси барӯмандони мақомот) мухолиф буд ва танҳо Паёмбарро пайравӣ мекард (ки ба назари ӯ таклид нест), инчунин тасаввуфро сахт танқид мекард. Агарчӣ дар ибтидо пайрави донишгоҳи ҳуқуқи Моликӣ дар исломи суннӣ буд, аммо баъдан ба мадрасаи шофеъӣ рӯй овард ва дар ҳудуди сисолагӣ саранҷом ба мадрасаи зоҳирӣ иқомат гузид. Вай шояд машҳуртарин ҷонибдори мактаб ва инчунин манбаи асосии корҳои мавҷуда оид ба қонуни саҳеҳ бошад, ки дар ниҳоят ба сатҳи муаллими худи мактаб боло рафтааст.
Бо риояи қавонини суннати зоҳириҳо, Ибни Хазм боисрор тафсири аслии матнҳои муқаддасро такрор мекард; Танҳо Қуръон ва суннатро ҳамчун фиқҳ эътироф дошт. Иҷмои пазируфтааш иҷмои паёмбари акрам (дуруди ҳақ нисорашон) ва асҳоби киром буд. Чунин усулҳои фиқҳиро ба мисли қиёс, ар-рой, истиқсан, таилил рад кард. Сабаби баҳсу муноқишааш бо мақомдорони замонааш низ ин буд, ки мегуфт: “ Ман танҳо ба маънои аслии Ваҳй (нос) ишора кардам ва боварӣ доштам, ки агар тартиботи ҳуқуқӣ ба усулҳои алтернативӣ (Киёс, Истиқсан ва ғайра) асос ёфта бошад, пас онро шариат ҳисобидан мумкин нест. , зеро ин натиҷаи кори зеҳни инсон аст.”
Ибни Хазм ба саволоте, ки дар мавзӯи вуҷуди Худо ва шавоҳиди нубуват дода мешуд, бо далоили ақл ва ба ҳамаи суолоти дигар танҳо ба маънои бевоситаи Қуръон ва Суннат ишора мекард. Ҳамеша таъкид дошт, ки ҳама чиз дар олам аз ҷониби Худо офарида шудааст, сифатҳои илоҳие, ки дар Қуръон ва суннат зикр шудаанд — Меҳрубон, Саховатманд, Офаридгор ва ғайра бояд танҳо ҳамчун номҳои Илоҳӣ қабул карда шаванд, на сифатҳо, зеро дар Ваҳй дар бораи ҳузури сифатҳо дар Худо маълумоти равшан мавҷуд нест; Худо ба ягон офаридаи худаш монанд нест. Вай далел оварда, ки маънои возеҳи оятҳои Қуръон, ки дар он дастҳо рӯйи илоҳӣ (сураи Қасас ояти 88; сураи фатҳ ояти 10) зикр мешаванд, маънои онро надорад, ки Худо дастҳо ва чеҳраҳо дошта бошад, дар ҳоле ки ба нозукиҳои грамматикии забони арабӣ ишора мекунад ва баъзе оятҳои маъмулан тафсиршударо одатан аз шарҳ додан худдорӣ мекунанд, зеро чунин мешуморанд, ки онҳоро бо ақл фаҳмидан ғайриимкон аст.
Ибни Ҳазм оид ба қонун, илоҳиёт, инчунин зиёда аз даҳ китоб дар боби тиббиёт навиштааст. Вай даъват кард, ки илм ба барномаи стандарти муқаррарӣ ворид карда шавад.
Ибни Ҳазм доираи мантиқро менависад, ки дар он аҳамияти дарки ҳиссиро ҳамчун манбаи дониш таъкид кардааст. Вай навиштааст, ки «сарчашмаҳои аввалини дониши инсонӣ эҳсосот ва тафаккури озоду дарки расо истифода мешаванд ва дарки дурусти забон дар якҷоягӣ ҳастанд.» Ибни Ҳазм инчунин бархе аз теологҳои бештар анъанавиро, ки зидди истифодаи мантиқ буданд, интиқод кард ва изҳор дошт, ки насли аввали мусулмонон ба мантиқ такя намекунанд. Ҷавоби ӯ ин буд, ки мусалмонони пешин мустақиман шоҳиди ваҳй буданд, дар ҳоле ки мусулмонони он замон ба эътиқодҳои мухолиф дучор меомаданд, аз ин рӯ истифодаи мантиқ барои ҳифзи таълимоти ҳақиқии ислом зарур аст. Ин асар бори аввал дар забони арабӣ аз ҷониби Ихсан Аббос дар соли 1959 ба табъ расид ва ахиран Абу Абдураҳмон ибни Ал Заҳирӣ соли 2007 мунташир гардонид.
Ибни Ҳазм дар бораи шакли Замин низ бо далелҳои қатъӣ аз оёти қуръони карим гуфтааст, ки замин мудаввар аст. Дар шарҳи ин гуфтораш оёти сураи Зумарро тафсир ҳам кардааст.
Соима Саидӣ